Een pleidooi: Bewonder het lichaam van de vrouw en laat vrouwen écht zelf kiezen.

Een pleidooi: Bewonder het lichaam van de vrouw met een kinderlijke nieuwgierigheid, handel niet uit angst en laat vrouwen écht zelf kiezen.

Op 7 februari verscheen er in de volkskrant een interview met aanstaand hoogleraar Bas Veersema. Na een aantal dagen inwendig broeiende razernij wil ik toch graag even reageren op zijn betoog, dat zo grootschalig het podium krijgt.

Om mijn woede over de hoeveelheid ongenuanceerde informatie enigszins te beteugelen zal ik mijn weerwoord netjes in een sandwich-model formuleren, maar het moge duidelijk zijn dat ik het weinig verantwoordelijk vind hoe er vertekenende en onvolledige informatie ten tonele wordt gebracht in bite-size formaat.

Allereerst wil ik zeggen dat ik het zeer prettig vind om te lezen dat de heer Veersema een voorstander lijkt te zijn voor de keuzevrijheid van de vrouw. Zo geeft hij aan dat veruit de meeste vrouwen de voorkeur geven aan een vaginale bevalling en dat ze dit zelf, of in overleg met een verloskundige kunnen afwegen. Fijn, dat hij bereid is een fundamenteel mensenrecht te eren.

Ik zal nu zo goed mogelijk punt voor punt proberen te reageren op de woorden die in de volkskrant verschenen.

Laten we eens beginnen met de titel (die wellicht niet geheel te wijten is aan de heer Veersema zelf); Een vaginale bevalling is gewoon niet voor alle vrouwen geschikt. Met als ondertitel; We moeten af van het automatisme van de vaginale bevalling, zegt aanstaand hoogleraar gynaecologie Bas Veersema. ‘Het lichaam van een vrouw is eigenlijk steeds minder geschikt geworden om een kind te baren.’

Zo, dat zijn nogal wat statements! Uiteraard begrijp ik dat een journalist op zoek gaat naar een pakkende titel, maar deze lijkt me nogal sensatiebelust. Als journalist heb je een verantwoordelijkheid om je bewust te zijn van wat er aan nieuws de wereld in-slingert. Hij heeft het gezegd en het is een opvallende uitspraak, natuurlijk, maar de context mist en daarnaast helpt het woordje ‘gewoon’ het geheel ook niet. Er is al genoeg nieuws over de onkunde en inferioriteit van het vrouwelijk lichaam, boeken staan er vol van. Stop er mee. Ik mag aannemen dat de heer Veersema zijn akkoord heeft gegeven voor deze titel, iets wat ik werkelijk niet begrijp wanneer je dag in dag uit met vrouwen werkt en ziet hoe zwaar de gebeurtenis van een bevalling weegt in het leven van een vrouw, iets wat hij overigens ook zelf duidelijk aanstipt in de rest van zijn betoog.

Is het waar? Is een vaginale bevalling ‘gewoon’ niet voor alle vrouwen geschikt? Ja natuurlijk. Bevallen is geen eenheidsworst, vrouwen zijn dat ook niet. Elke situatie is anders. Als er iets mis gaat, of als er in het verleden iets is mis gegaan waardoor een vrouw op wat voor manier dan ook niet in staat is om vaginaal te bevallen, dan is het bijzonder fijn en nodig dat er een mogelijkheid is voor een keizersnede. En ja, dit kan zeker ook een psychische reden zijn. Waar het om gaat is dat er individueel gekeken wordt naar de risico’s, voordelen en nadelen van elke optie en dat de vrouw zich volledig vrij en gesteund kan voelen om te beslissen wat voor haar het zwaarste weegt.

In het interview wordt ook gesteld dat we af moeten van het automatisme van een vaginale bevalling. Ik zou daar graag nog iets aan toevoegen. Ik zou willen stellen dat we zoveel mogelijk af moeten van welk automatisme dan ook. In veruit de meeste gevallen is een vaginale bevalling gewoon mogelijk en binnen het bereik voor een vrouw, mits zij goed begeleid wordt. Het risico dat wordt beschreven op verzakkingen en incontinentie, als nadeel van een vaginale bevalling, zou zienderogen verkleinen als er niet zo ontzettend veel automatismen actief waren binnen de huidige geboortezorg. Ik lees behoorlijk boute stellingen over te smalle bekkens en evolutionaire gevolgen die volgens meneer schijnbaar binnen 2(!) generaties veranderd zouden zijn, zonder enige begeleiding van actuele cijfers hierover. Het is wetenschappelijk gezien zeer aannemelijk dat ons bekken verkleind is als gevolg van het rechtop gaan lopen, maar dit is werkelijk geen argument om te stellen dat het vrouwenlichaam minder geschikt is geworden om te baren.

Ten eerste is het bekken week tijdens de bevalling, waardoor het bekken veel meer flexibiliteit heeft dan een bekken in normale staat. De heer Veersema stelt nota bene zelf; ‘nog maar net toereikend.’ Het is krap dus. Het is een fragiel spel van balans, maar (uitzonderingen daargelaten) dus wél toereikend!

Ten tweede heeft de natuur een prachtige oplossing bedacht; de spildraai. Wel eens een filmpje gezien van een baby die een spildraai maakt, zonder dat een zorgverlener iets doet om te ‘helpen’? Ik raad het je van harte aan, het is werkelijk wonderbaarlijk om te zien.

Als laatste argument (maar ik zou er nog veel meer kunnen bedenken): Verbazingwekkend genoeg is nergens iets te lezen over de stand van het bekken en de invloed hiervan op de ruimte in het bekken en de positieve gevolgen hiervan op een baring. Laat het nu net zo zijn dat we in de laatste jaren een enorme stijging zien van de hoeveelheid vrouwen die op hun rug bevallen, een positie die veruit de minste ruimte in het bekken geeft. Een positie die overigens in de meeste gevallen wordt geïnitieerd door zorgverleners, vaak voor beter overzicht, en niet door de vrouw zelf. Ik ben erg benieuwd hoe vaak Veersema eerstelijns bevallingen heeft meegemaakt, waarbij de bewegingsvrijheid van de vrouw niet werd beperkt, en misschien zelfs actief werd gestimuleerd. Ik vermoed niet genoeg. Ook worden vrouwen veelvuldig gecoacht bij het persen, met een techniek waarbij ze hun adem moeten inhouden -en vooral geen geluid mogen maken, want je zult je energie maar verspillen- en hun bekkenbodemspieren dus volledig aanspannen. Nu vraag ik je: als ik een bal in mijn handen houd en ik span de spieren in mijn handen aan, denk je dat die bal dan makkelijker tussen mijn handen vandaan komt? Nee natuurlijk niet! Persdrang is reflectoir, dat wil dus zeggen dat het vanzelf gaat, onwillekeurig. Je kunt een beetje meegeven, maar net als iedere poepdokter je zal vertellen; je moet het niet forceren. Ook wordt er vaak aangemoedigd om te beginnen met gecoacht persen wanneer er nog helemaal geen reflectoire persdrang is, wat dus betekent dat vrouwen soms veel langer dan nodig kracht uitoefenen op hun bekkenbodem, zonder dat het lichaam daar al klaar voor is! Verzakkingen en incontinentie, die worden mijns inziens niet minder door hoe vrouwen nu veelvuldig begeleid worden tijdens het bevallen. Ik durf zelfs te stellen dat bij betere begeleiding en meer rust na een bevalling, er veel minder klachten zouden zijn ten gevolge van bevallingen.

Natuurlijk begrijp ik dat wanneer je in een ziekenhuis werkt, je een andere bril ophebt dan wanneer je een eerstelijns verloskundige bent. Dat is logisch, en in veel gevallen waarbij er medisch gezien ook echt iets aan de hand is, heel erg nodig. Wat ik onbegrijpelijk vind is het gebrek aan bewustzijn dat er lijkt te zijn over die bril en het feit dat die bril ook af en toe even af moet.

‘Een bevalling is een enorme aanslag op het lichaam van een vrouw.’ Oef. Dat verdient ook nuance. Of een bevalling een enorme aanslag is hangt af van een hele hoop factoren. Ik denk dat inderdaad gruwelijk onderschat wordt hoe zwaar een zwangerschap en geboorte is voor een vrouw (en haar gezin) kijkende naar de Nederlandse regelgeving omtrent zwangerschapsverlof, maar een aanslag? Een bevalling is een enorm ingrijpende gebeurtenis, een heel intieme gebeurtenis ook, waarbij een rustige stressvrije omgeving een fundamentele benodigheid is. Dit is geen zweverig gedoe, het is een letterlijk spel van hormonen. Een domino van stofjes, wanneer er eentje blijft staan, valt de boel stil. In het huidige klimaat van de geboortezorg is hier veel te weinig ruimte voor.

Het onderzoek van Claire Stamrood wordt aangehaald om aan te geven dat het percentage vrouwen die een traumatische bevallings-ervaring heeft schrikbarend is, iets wat in het interview wordt gekoppeld aan het een vrouw ‘soms niet aandoen van een vaginale bevalling’ in een artikel wat in de titel suggereert dat het vrouwenlichaam niet goed functioneert. Dit terwijl het onderzoek van Stamrood vooral weergeeft wat de problematiek tussen zorgverlener en cliënt behelst.. De belangrijkste conclusies volgens Claire Stamrood zelf:

Cruciale factoren die volgens vrouwen hun traumatische ervaring had kunnen voorkomen waren: betere uitleg en communicatie, praktische en emotionele ondersteuning en meer naar hen luisteren In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn het niet de interventies/complicaties op zich die vrouwen als traumatisch ervaren, maar gebrek aan goede communicatie, uitleg en controle Veel vrouwen zijn niet tevreden over de nazorg: minder dan de helft heeft een nacontrole gehad bij degene die de bevalling begeleidde, en 1 op de 4 vrouwen geeft aan dat tijdens de nacontrole hun nare/traumatische bevallings-ervaring niet is besproken

Verderop in het interview wordt beschreven dat de huidige medische zorg de reden is dat bevallingen hier zo vaak goed gaan. Vrouwen sterven amper nog in het kraambed. Pardon? Is dat de maatstaf? Dat er bijna geen vrouwen meer doodgaan? Natuurlijk is de medische zorg vooruit gegaan, en natuurlijk heeft dat ons als mensheid enorm veel gebracht. Maar de omstandigheden van jaren geleden zijn niet te vergelijken met de omstandigheden van nu. Denk maar eens aan hygiëne. Met al het goede van de ontwikkelde medische zorg, zijn ook slechte ontwikkelingen gekomen. Ontwikkelingen die ervoor zorgen dat het soms vrijwel onmogelijk is voor vrouwen om te bevallen op eigen regie, luisterend naar hun eigen lichaam, met tijd en rust. Dat is geen vooruitgang, dat is treurig en de eer van het vrouwelijk lichaam te na.

Een soepele bevalling is niet voor iedereen weggelegd, dat ben ik wel met de heer Veersema eens. Niets is namelijk voor iedereen weggelegd en bevallingen zijn allemaal anders, voor elke vrouw, elke keer. Wat doen hij en zijn collega’s om dit te faciliteren? Van bevallingen wordt steeds meer eenheidsworst gemaakt, ten nadele van de vrouw en de manier waarop ze haar kind ter wereld kan brengen. Laten we dáár alsjeblieft aan werken.

Dan nog even terug naar die keuzevrijheid. Als vrouwen écht zelf mogen kiezen -en dat mag dus, altijd- dan hoort daarbij dat ze alle keuzes zo informatief mogelijk en zonder bias voorgeschoteld krijgen. Onderaan het artikel staat een zeer incomplete opsomming van de voor en nadelen van vaginale bevalling en keizersnede, waarbij de keizersnede verassend goed uit de verf komt. Ook hier een vertekenend beeld, vanuit het perspectief van de betoger in plaats van een opsomming van zo objectief mogelijke informatie. Wanneer meneer stelt dat een keizersnede maar kleine risico’s met zich meebrengt, bepaalt hij voor de vrouw wat het zwaarst weegt en het meest prioriteit heeft. Ook wanneer hij geen representatief beeld geeft van alle voordelen van een vaginale bevalling en de juiste begeleiding daarin kan aanbieden, geeft hij vrouwen een valse keuze.

Hopelijk zal de nazorg waarvoor gepleit wordt ervoor zorgen dat er naar voren komt dat er ook preventief veel meer gebeuren kan. Wanneer een vrouw goed geïnformeerd is, zal zij beter keuzes kunnen maken voor zichzelf en haar kind en meer regie en vertrouwen kunnen ervaren tijdens haar zwangerschap en bevalling. Chapeau dat hier als het aan de heer Veersema ligt meer aandacht aan besteed zal worden.

Meneer Veersema: Als aankomend hoogleraar gynaecologie aan u de taak uw rol als boegbeeld serieus te nemen en objectieve informatie van persoonlijke meningen en ervaringen te scheiden.

Vrouwen en hun lichamen zijn meer dan capabel, maar bovenal is het volledig aan de vrouw zelf om te bepalen wat ze wil, hoe ze het wil en vooral ook hoe ze het niet wil. Ik vraag u de noodzaak in te zien hier (nog) beter naar te luisteren -voor, tijdens én na de bevalling- en voortaan wanneer u de noodzaak voelt om over dit onderwerp publiekelijk iets naar buiten te brengen, vooral de vrouwen ZELF het woord te geven. Zij verdienen dat podium.